Historia pilskich Żydów spisana w książce

Na rynku wydawniczym ukazała się wyjątkowa książka opowiadająca o historii rodzin żydowskich mieszkających przez blisko 400 lat w Pile. Jej autorem jest Peter Cullman, a polskie tłumaczenie powstało dzięki zaangażowaniu Artura Łazowego, prezesa Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych Effata w Pile. Wydawnictwo wsparło wiele instytucji i firm, w tym Powiat Pilski wraz ze starostą Eligiuszem Komarowskim. Promocja książki połączona z wystawą nt. historii Żydów w Pile, odbyła się 29 czerwca w Młodzieżowym Domu Kultury w Pile.

- Kiedy kilka miesięcy temu Artur Łazowy zwrócił się do mnie o wsparcie tego przedsięwzięcia nie miałem wątpliwości, że należy to zrobić. Jest to wyjątkowe wydawnictwo, które pokazuje nie tylko historię żydowskich rodzin, zamieszkujących kiedyś w Pile, ale również dużo mówi o historii naszego miasta. Często zapominamy o tym, że tworzyli je nie tylko Polacy, ale również Niemcy i właśnie Żydzi, którzy przez długie lata stanowili istotną część naszego społeczeństwa. W mojej ocenie, takie przedsięwzięcia w dzisiejszych, trudnych czasach, uczą tolerancji, i pokazują jak można pamiętać o historii, ponieważ naród który o niej nie pamięta, tarci swój byt – powiedział starosta pilski Eligiusz Komarowski.
 
Książka pt. „History of the Jewish Community of Schneidemühl - 1641 to the Holocaust” liczy 390 stron. Peter Cullman pracował nad nią 15 lat, zbierając wspomnienia ocalonych byłych pilan oraz analizując zbiory judaistyczne z archiwów i instytucji badawczych polskich, niemieckich, izraelskich i amerykańskich. W wyniku badań, autor był w stanie prześledzić losy większości członków społeczności żydowskiej, która istniała w Pile. Autorką tłumaczenia książki na język polski jest Agnieszka Kin.
 
- Książkę w wersji oryginalnej wydanej w Waszyngtonie w 2006 roku otrzymałem od pani Marjan Kampmeijer - Piller z Amsterdamu podczas wizyty w Pile z okazji jej 65. Urodzin, w kwietniu 2013 roku. Pierwszy raz w życiu miałem okazję poznać żydowskich potomków naszego miasta. Była to dla mnie wspaniała chwila, która jeszcze bardziej utwierdziła mnie w przekonaniu, że warto interesować się historią miasta i historią pilskich Żydów. Korespondencyjnie poprosiłem autora książki, pana Petera Simonstein Cullmana, mieszkającego obecnie w Kanadzie (który teraz ma 86 lat) o pozwolenie na tłumaczenie i wydanie książki w Polsce. Autora ucieszył ten pomysł. Przystał na niego z radością, co było wspaniałą prognozą dla tego przedsięwzięcia – mówił Artur Łazowy, prezes stowarzyszenia EFFATA .
 
Publikacja stanowi zwarte kompendium wiedzy o społeczności żydowskiej w Pile na tle ówczesnej historii Europy. Zawiera bogaty materiał ikonograficzny i źródłowy: mapy, fotografie, dokumenty, listy osób, biografie, działalność instytucji i organizacji żydowskich, opisy architektoniczne.
 
Książkę można nabyć w pilskich księgarniach Jana Lusa przy ul. 14 Lutego , ul. Bydgoskiej i w Galerii IBI. Będzie ona promowana m.in. w Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu, Krakowie, ale też i zagranicą - w Berlinie i Jerozolimie.

***
W Pile ludność pochodzenia żydowskiego mieszkała 400 lat, stanowiąc istotną część społeczeństwa wielonarodowościowego, wnosząc różnorodność i oryginalność. Istniała gmina żydowska, szkoła żydowska, stowarzyszenia i różne organizacje: Chewra Kadisza, Izraelicki Związek Kobiet, Towarzystwo Ochrony Zdrowia, Związek Sióstr Salo-Adler Loge, Salo Adler Loge, Żydowski Związek Młodzieży, Niemiecko-Żydowski Związek Młodzieży, Związek Centralny. Synagoga - cud architektury - znajdowała się w dzielnicy żydowskiej, w centrum miasta. Zburzono ją podczas „nocy kryształowej” w 1938 r. Dziś nic już nie pozostało z zabytków kultury materialnej. Zachował się jedynie fragment ceglanego muru cmentarnego (w podwórzu kamienicy przy ul. Konopnickiej) i aleja wiązów.
 
Dziękujemy za zdjęcia Piotrowi Grzesiowi.