Przez 173 lata znajdowała się pod władaniem zaborców. Wreszcie przyszedł 14 lutego 1945 roku - na ten moment datuje się powrót Piły do Macierzy. Powrót bolesny, bo naznaczony niezagojonymi wojennymi ranami, ale również wytęskniony i oczekiwany przez wielu.
Dziś Piła wygląda zupełnie inaczej niż 68 lat temu. Wtedy niemal w całości zniszczona, obecnie – stale upiększana. Oba momenty łączą historia i chwile takie, jak dzisiejsza: wyraz wdzięczności wobec walczących o wolność naszej Małej Ojczyzny.
W samo południe przy pomniku na placu Zwycięstwa oraz później na cmentarzu w Leszkowie liczne delegacje złożyły hołd swoim przodkom, którym nieobojętna była polskość tych terenów.
Chwała Bohaterom!